Romeinse Limespad: wandelen van Centraal Station Utrecht naar Harmelen

  Overal Rijnen en Romeinen

Zaterdag 22 juli 2023
17 kilometer

nooit geweten dat de Romeinen ook vakwerktorens
bouwden inclusief straatverlichting

Veel Romeins

Aardig wat herinneringen aan de Romeinen op deze etappe van Utrecht CS naar Harmelen. Vooral in de buurt van De Meern in de vorm van een retro-wachttoren en zelfs een nagebouwd Castellum. In deze ommuurde kazerne was volgens mijn gids ruimte voor een cohort van 480 man.

foto van internet

Op de Romeinse website Castellum Hoge Woerd lees ik: "Vanuit dit fort bewaakten ruim 2000 jaar geleden Romeinse soldaten de rivier de Rijn. Het Castellum ligt namelijk pal aan de Limes: de voormalige noordgrens van het Romeinse Rijk. Tegenwoordig komen op deze historische plek vol archeologische schatten cultuur, natuur en historie op unieke wijze samen door middel van het archeologische museum, het theater, de stadsboerderij en het café-restaurant die zich binnen de muren van het fort bevinden." Wij liepen op onze patrouille direct door naar het café.

Leidse Rijn

De Leidse Rijn wordt vandaag ons houvast. Met enkele onderbrekingen in De Meern zullen we dit kanaal volgen tot het eindpunt in Harmelen. Om het kanaal te bereiken verlaten we station Utrecht Centraal aan de Jaarbeurszijde. Als je daar een tijdje niet bent geweest wordt je overdonderd door de nieuwe woon- en kantoortorens.

hoogbouw rondom Utrecht CS Jaarbeurszijde
met op de voorgrond de Dambrug over de Leidse Rijn

Wij zoeken onze weg naar de Dambrug over de Leidse Rijn. Het kanaal ligt er nog en is niet overwoekerd door straten of bebouwing. Dat is geen grootspraak. De Leidse Rijn begon oorspronkelijk bij de Catharijnebrug over de Catharijnesingel aan de andere kant van het station. In Utrecht was het ook geen probleem die Catharijnesingel te dempen om er een weg van te maken. Men is tot inkeer gekomen en tegenwoordig bestaat de Catharijnesingel weer in vloeibare vorm.

Vanaf de Dambrug loopt de Leidse Rijn over een lengte van ongeveer vier km door de stad Utrecht, waar het eerst het Merwedekanaal en verderop het Amsterdam-Rijnkanaal kruist. Het pad volgt de westzijde van het kanaal. Niet zonder reden. Je loopt er rustiger en waant je na tweehonderd meter bij molen De Ster even op het platteland. Tenminste als je de woontorens op de achtergrond wegdenkt. De ruimte om de molen is supergeschikt gemaakt voor stadse kinderopvang. Ze kunnen er ravotten en van dichtbij andere huisdieren zien dan een hond of kat.

Op weg naar de kruising met het Merwedekanaal loop je langs huizen uit het einde van de negentiende eeuw. Sfeervol zijn ook de ijzeren ophaalbruggen over de Leidse Rijn. Bij het imposante 's Rijks Munt gebouw gaat het zelfs over drie bruggen achterelkaar naar de overkant van het Merwedekanaal. Op dit kanaal wordt stevig geroeid in skiffs en meerpersoonsroeiboten.

Tot onze verbazing lopen we aan de overkant van het Merwedekanaal alweer in het ruime groen, dit keer van het park Oog in Al. Een ruime halve kilometer later zien we een bekend gebouw, het voormalig Militair Hospitaal Antonius Mathijsen, waar ik ooit een nacht mocht verblijven. De gebouwen hebben nu andere bestemmingen, waaronder een AZC, de Protestantse Kerk Nederland, Kinderopvang, Cordaid en verschillende andere stichtingen. De Leidse Rijn omtrekt de vele gebouwen en buigt af naar het Amsterdam-Rijnkanaal.

Dafne Schippersbrug

Leidsche Rijn

Zonder te sprinten steken wij het Amsterdam-Rijnkanaal over via de Dafne Schippersbrug. We belanden in Hoge Weide, een buurt binnen de nieuwe Utrechtse wijk Leidsche Rijn. Alles is hier nieuw, zelfs de parken. Het park de Hoge Weide bestaat uit een zestal aarden heuvels, een ervan bekroond door een kunstzinnige metalen cirkel behangen met schommels. Of hier ook ouderwets gespeeld wordt is niet te zien. Alles staat er onaangeroerd bij. Dan zullen wij maar een van de rijkelijk uitgestrooide banken gebruiken voor een rust.

De Meern

In het verleden was De Meern een lintdorp langs de Leidse Rijn. Nu vormt het samen met Vleuten een wijk van Utrecht. De oude dorpskeren aan elkaar gegroeid door vinexwijken. Van een paar duizend inwoners naar nu samen met Vleuten naar meer dan 50.000. Het oude centrum is er nog wel, maar het Limespad ontwijkt hier de Leidsche Rijn en slingert vooral door parken langs de nieuwe wijken. Allereerst voert een oude landbouwweg, de Groenedijk, ons naar het al besproken Castellum Hoge Woerd waar de gemeenschapszin nieuwe vorm krijgt.

binnenplaats van het Castellum ook gebruikt voor evenementen

Na de koffie in het castellumcafé voert de route ons zuidwaarts via het Vasalisplantsoen en het Meentpark tot de A-12 de routeplanners naar het oosten heeft gedirigeerd. Daar volgen het Mauritspark en Kloosterpark. Het loopt prettig in de parken met de waterpartijen. Zo vermijdt het pad een zoektocht door een aaneenschakeling van nieuwe buurten.

Maar we maken deze omtrekking ook niet helemaal zonder reden. Ooit liep hier de Rijn. Er ligt op de Balijelaan, de voormalige zuidoever, zelfs een plat schip uit de Romeinse tijd. Hierna moeten we er toch aan geloven en lopen we wat saai door een aantal straten en stegen totdat de Leidse Rijn ons bevrijdt van De Meern. Van armoe rusten we onder een viaduct om enkele spetters te ontwijken.

authentieke grenspaal van het Romeinse Rijk,
in 1997 aan de Romeinen aangeboden door 

Bouwfonds, Grontmij, Haitsma Beton, KWS Utrecht, De Provincie en de Gemeente

Leidse Rijn deel twee

Halverwege De Meern en Harmelen verandert het kaarsrechte kanaal en maakt het water een ruime bocht. In Wikipedia lees ik dat in dit gebied ooit een zuidelijke tak van de rivier de Rijn liep, die vrijwel geheel verdwenen is door verlanding. In Harmelen mondt de Leidse Rijn uit in de hoofdtak van de rivier de Rijn, die vanaf Vleuten komt. Na de aanleg van het kanaal Oude Rijn is men ook het riviergedeelte tussen Harmelen en de Noordzee Oude Rijn gaan noemen.

Wij monden uit op het kerkplein van Harmelen en zoeken onze weg naar de bushalte. De papieren informatiebladen laten ons schrikken op deze zaterdag. Anders dan op internet worden er alleen tijden aangegeven voor maandag t/m vrijdag. Lokale bewoners kijken mij vreemd aan als ik het meld. "Nee, hoor. Ze rijden normaal ook op zaterdag". Waarom weet het openbaar vervoer een wandelingeinde toch altijd weer spannend te maken? Omdat het leven anders saai zou worden bedenk ik als we veilig in de bus naar Utrecht Centraal zitten.

Zie al mijn wandelingen in Nederland 

Hermannshöhen: wandelen van Blankenrode naar eindpunt Marsberg

 Hollen en stil staan

Dinsdag 11 juli 2023

14 km kilometer wandelen 

van Blankenrode naar eindpunt Marsberg

3,5 uur inclusief rusten

4,5 uur met en zonder trein

van 25 tot 33 graden

Geschiedenisles in vijf minuten

Essentho is het tweede dorp dat ik vandaag doorkruis. Een dorp van ongeveer drieduizend inwoners hoor ik even later van een gepensioneerde man, ein Rentner zegt hij zelf. Binnen vijf minuten krijg ik een historische samenvatting wat er in Essentho zoal gebeurd is. Hoe Karel de grote, den kennst du doch?, via Essentho op weg toog om Germania te kerstenen. Hoe het hier veranderd is sinds de Tweede Wereldoorlog. Toen, in de vijftiger jaren, was Duitsland arm met gezinnen van zeven, acht of meer kinderen. Alle huizen hier, terwijl om zich heen wijst, hadden nog minstens een koe en op elk huiserf stond nog een mestvaalt. En hoewel de huizen er nu welvarend uitzien, beweert hij dat velen zijn vertrokken om in de stad te werken of dagelijks heen en weer rijden. Daarom zijn de dorpen overdag zo stil. 

kerk van Essentho

Als hij hoort dat ik Holländer ben krijg ik een overzicht van al zijn vakanties op Texel. Hoe je klompen maakt hoef je hem niet meer uit te leggen. Hij heeft er duidelijk schik in. Ik ook, maar zijn inschatting dat ik station Marsberg ga halen voor het vertrek van de trein van 11.00 uur komt met elk verhaal meer in gevaar. Bij de derde keer dat ik afscheid neem en hem noch einen schönen Tag wens klopt hij mij bemoedigend op de schouder. Hij heeft er zichtbaar van genoten. Toch weer mooi even een gesprek vandaag. Dat geldt voor ons beiden. Hoewel ik op station Marsberg nog gesprekken genoeg krijg.

Ochtendlicht

Vanochtend was ik al om vijf uur wakker. Dat krijg je in een hotel in een klein gehucht en een niet werkende tv. Om halfzeven zit ik al aan het ontbijt, laat mijn sleutel om zeven uur bij het gesloten receptieraam achter en stap naar buiten.

een laatste blik richting het hotel

Heerlijk op weg. Helaas onder het toenemend geruis van autobaan 44. Wanneer ik die ben gepasseerd doorkruis ik een donker bos waar de stilte langzaam terugkeert. Hoger op de helling houden drie reeën mij angstvallig in de gaten.

In het bos staat een apparaat om hout te koven bij kleinschalige opslag. Voor de zekerheid is dit pad met een stevige slagboom afgesloten. Na enkele bosweides bereik ik de bosrand met het panorama richting Oesdorf.

De twee kilometer naar het dorp is een aaneenschakeling van brede en smalle bosrandpaden en een weidedoorkruising. Prachtig afwisselend met regelmatig doorkijk naar het dal en het dichterbij komende dorp.

Het lager gelegen dorp is om half negen nog stil als ik er doorheen loop. Wanneer ik bij de kerk even op de kaart kijk stopt een toevallig passerende auto. De man wijst hoe ik verder moet. Vielen dank en terug is de stilte. Op de doorgaande weg passeren enkele auto's en aan de andere kant van het dorp wagen gepensioneerden zich behoedzaam in hun auto naar buiten. In dit soort dorpen zijn geen Konditoreien of winkels om voor te stoppen.

Rustdoorbrekend

Aan de zuidkant van Oesdorf klim ik het dorp weer uit via een asfaltweggetje dat lijkt op Engeland met zijn hagen. Boven opent zich het landschap met vele kilometers uitzicht. Ook een kerk boven op een berg wordt duidelijker zichtbaar. Dat moet bij Marsberg zijn.

De echte Eggeweg met zijn bossen en verlatenheid ligt nu achter me. In deze rustige agrarische omgeving met enkele dorpen kom nu ook enkele lokale wandelaars tegen die werken aan hun gewicht of aan de conditie van hun hond. Mijn eerste en enige rust neem ik vandaag na acht kilometer zittend tegen een routepaal. Een passerende vrouw lijnt snel haar hond aan. Misschien voor mijn veiligheid. Of vanwege die figuur zittend tegen paal om halftien 's morgens. Laten we maar weer opstappen.

Voor de rest is het rustig totdat ik mijzelf midden in een bos laat schrikken met een luide knal van mijn bidon. Die heb ik vanochtend op de hotelkamer gevuld uit een fles bruisend bronwater. Even vergeten dat de koolzuur door het geschud in de rugzak zich een uitweg zoekt. De dop is er met kracht afgeslagen, maar gelukkig wel te repareren. Het water zit er ook nog in. Belangrijk op deze warme dag waarop weer 33 graden wordt verwacht.

de kerk boven Marsberg komt dichterbij

Na de gepensioneerde historische bijles in het dorp Essentho daalt het anderhalve kilometer door het bos naar Marsberg. Bij de rand van het stadje brengt een wandelpad langs het riviertje de Diemel mij naar de brug ter hoogte van het centrum. Ik maak geen omwegen en ga linea recta naar het station.

Marsberg laat niet los

10.45, ik heb het gehaald. Jammer dat ik niet even heb kunnen rondkijken in het stadje Marsberg aan het einde van deze wandeldag en überhaupt het einde van de Eggeweg. Daarmee ook het einde van de Hermannshöhen die Judith en ik voor Corona in 2019 in Rheine begonnen. Maar om hier nog een extra uur rond te hangen en te wachten op de volgende trein trekt mij niet.

11.00 uur. Eindelijk, de automaat gunt mij een kaartje. Net als mijn vorige ervaring met de Duitse kaartjesautomaat binnen in de trein lukken mijn eerste twee pogingen met verschillende bankkaarten niet. Daarna is een Duitse jongen zo behulpzaam om mijn 50 eurobiljet te wisselen, want het apparaat accepteert maximaal 20 euro. Voor de reis maakt het niet uit want de trein staat nog steeds stil en dat zal ook zo blijven.

11.30 Meine Damen und Herren, deze trein gaat niet verder wegens een defect. Je mag mee terug naar het vorige station waar hij gerepareerd zal worden of hier wachten tot hij weer terug komt. Ik vraag de conducteur wat ik nu met mijn kaartje moet. Zowaar krijg ik een Taxi-Gutschein. De Duitse jongen krijgt niks, want de trein vertrekt en de conducteur moet mee. Dus over een half uur gaat de volgende trein. Dan heb ik net genoeg tijd om iets van Marsberg te zien en een kop koffie met taart te scoren op een warm terras.

een mooie gevel die ik toch nog even leuk meepik

11.55. Verschillende bekende gezichten tref ik weer aan bij terugkeer op het station. Op dit onbemande station moet je het hebben van digitale communicatie via monitoren. Nieuwe informatie: de trein komt wel, maar gaat niet verder. Als de trein verschijnt stappen nog meer bekende en teleurgestelde gezichten uit van de mensen die mee waren gereden naar het vorige station. 

Tegen de Duitse jongen zeg ik dat ik met een taxi verder ga. Ik heb die taxi bij terugkeer voor het station zien staan. Gelukkig, hij staat er nog. "Rijdt u voor een Deutsche Bahn taxi-tegoedbon naar Warburg?" vraag ik aan de chauffeuse. Ze informeert bij haar centrale. Ondertussen roep ik de Duitse jongen. Als hij er is heeft de taxichauffeuse antwoord: Nein. Weliswaar vriendelijk uitgesproken, maar daar schieten we niets mee op. Voor de zekerheid rijdt ze meteen weg. De Duitse jongen belt naar de taxicentrale. Ze hebben ineens geen vrije taxi meer. We moeten bellen naar een collega uit een dorp 10 km verder. Die komt over 40 minuten. De andere reizigers wachten op de Deutsche Bahn-bus. Wanneer die komt weet niemand. We wachten afwisselend in de zon en de warme schaduw.

het voormalige stationsgebouw Marsberg
van de zijde die ik het meest gezien heb

Tot ieders verbazing verschijnt er vlak voor 13.00 uur een al geannuleerde trein. Iedereen snelt toe. Aan boord gaan we op zoek naar de conducteur. Die heeft zich veilig ingesloten bij de bestuurder. Hij heeft goed nieuws; ja deze trein gaat echt verder. Alleen over 20 minuten. In onze ooghoek zien wij de bestelde taxi aanrijden. De Duitse jongen snelt naar buiten en komt terug met het bericht dat de chauffeur ons met mijn Deutsche Bahn-taxitegoedbon naar Warburg wil brengen. Als we bij de taxi zijn maakt de chauffeur een foto van de tegoedbon. Dan kan hij die declareren. Op dat moment worden we vanuit de trein gewaarschuwd dat deze toch nu onmiddellijk gaat vertrekken. We rennen terug naar de trein, laten de taxichauffeur achter met de foto van mijn tegoedbon en even later om 13.10 verlaten we echt station Marsberg.

Tweede taart

Rond 13.45 uur wens ik de Duitse jongen op station Warburg veel succes met de rest van zijn reis. Op het andere perron arriveert een trein richting Paderborn, die ook langs Willebadessen gaat. Ik besluit in te stappen. Elke stap dichterbij naar de auto bij station Bad Driburg is meegenomen. In Willebadessen stap ik uit. Bekend terrein van gisteren. De dienstregeling leert dat ik nog vijftig minuten moet wachten voor een vervolg van mijn avontuur met de Deutsche Bahn.

Ik maak al deze aantekeningen op het terras van het luxe hotel Der Jägerhof, honderd meter van het station. Het is een Wohlfühlhotel lees ik. Dat kan ik wel gebruiken. Ook de tweede koude cola kost geen moeite net als het tweede stuk taart van vandaag. Als je maar lang genoeg in Duitsland blijft komt alles goed. Nog twintig minuten dan loop ik weer terug naar het station, een groot woord voor een onbemand perron. Ook hier is het voormalige stationsgebouw voor ander doeleinden in gebruik.

Om 15.00 komt ook echt de trein waarop ik wacht. Passend bij deze enerverende treinreis van slechts 70 kilometer kom ik er in de trein achter dat ook deze trein niet naar Bad Driburg gaat, maar via Altenbeken en Paderborn naar Münster. Ik had dus vijftig minuten geleden al naar Altenbeken kunnen rijden. Gedane keuzes met de Deutsche Bahn nemen geen keer. Gelukkig hoef ik dit keer maar kort te wachten op de aansluiting naar Bad Driburg. Geen verrassingen meer op dit stuk. Om halfvier leg ik mijn rugzak in de hete auto. De autorit van 310 km naar huis gaan ruim sneller dan de vierenhalf uur die ik nodig had voor 72 km met de trein. Niet zo gek dat Duitsland een autoland is.

Hermannsdenkmal bij Detmold

Terugkijkend op de afgelopen drie dagen op de Eggeweg was het plezierig lopen, hoewel ik de Hermannsweg van de Hermannshöhen afwisselender vind. Maar ondanks dat en ondanks de treinreis heb ik toch weer lekker gewandeld. Gewandeld in de warmte. Een warmte die duidelijk meer energie kost dan met normale temperaturen. Maar wat is tegenwoordig een normale temperatuur? Hopelijk is Italië een beetje afgekoeld als ik in augustus de Alpe Adria Trail wil afronden. Tot dan.

de dagberichten worden samengevoegd in een totaalverslag:

Hermannshöhen 2019-2023