Romeinse Limespad: wandelen van de Duivelsberg naar Lent ten noorden van Nijmegen

Dwalen langs Romeinse informatieborden

Vrijdag 18 maart 2022
17,5 + 3 kilometer

overal Romeinse aquaducten

De 'B' was goed

'Goedemorgen, gaat u naar de Duivelsberg?' Het was een uiterst vriendelijke chauffeur van bus 8 bij Centraal Station Nijmegen. 'Jazeker, ik zal zeggen wanneer u eruit moet'. Toen Frank achter mij binnenstapte om een kaartje te kopen naar dezelfde halte volgde de opmerking: 'Er mag bij die halte maar 1 persoon uitstappen'. Vraagtekens en verwarring tekenden zich af op het doorgaans serieuze gezicht van Frank. 'Volgens mij wordt je opgenaaid' zei ik tegen Frank. De aardige chauffeur schatte in dat het beter was dit direct te bevestigen en rondde af met 'Geintje meneer Zonneberg'. Dat verbeterde de stemming aanzienlijk. Maar eerlijk is eerlijk, hij was oprecht vriendelijk deze chauffeur. Al zijn passagiers groette hij hartelijk bij binnenkomst en sommige zelfs bij hun vertrek. Ook ons wanneer wij als laatsten zijn rijdende werkruimte verlaten.

met kijken op je fototoestel kom je er zeker niet uit

Daar staan we dan in ...? Berg en Dal? Bus 8 was toch echt de uitkomst op de OV-website voor de Duivelsberg geweest. Alleen mis ik de omgeving die ik thuis op de kaart en op Google maps gisteren heb bestudeerd. Bij die planning was het maar een kleine vijfhonderd meter naar het pannenkoekenrestaurant De Duivelsberg. Met een snelle blik op de kaart zie ik nu dat dat was vanaf de oostkant van het dorp Beek, anderhalve kilometer noordoostelijk van hier. Beide dorpsnamen beginnen met een 'B' maar verder houdt de vergelijking op. Van hier naar de Duivelsberg is het volgens onze telefoon 2,2 kilometer in 28 minuten. Frank vindt het gematigd leuk deze aanloopverwarring. Altijd aardig als een ander aan de beurt is.

Duivelsberg

Gelukkig is het een mooie route naar het pannenkoekenrestaurant. Direct maken we kennis met de kenmerkende hellinkjes op deze stuwwal ten oosten van Nijmegen. De Google-maps-mevrouw in mijn telefoon voorkomt verder tijdverlies en leidt ons zonder dralen naar het restaurant. Op deze prachtige vroege lentedag eerst naar een rust met koffie-appelgebak. Tijd voor Frank om te verhalen over de recente gemeenteraadsverkiezingen en zijn entree in het gilde van raadsleden. Knap.

Vanaf het terras herken ik van een eerdere wandeling de zogenaamde Motteburcht Mergelpe. Zonder gedegen studie van het wandelboek vind ik dat die ook bij de route hoort ook al heeft het niks met de Romeinen te maken. Van mijn eerdere N-70 wandeling in 2020 weet ik dat de twee heuvels samen deel hebben uitgemaakt van de burcht ‘Mergelpe’ die uit het jaar 1000 dateert. Het lagere uitkijkpunt was de zogenaamde voorburcht.

Omhoog naar de Motteburcht Mergelpe

Uitzicht over de lager gelegen voorburcht

Frank vindt dat allemaal prima. Hij wil weer terug naar de Duivelsberg waar voor ons dit Romeinse Limespad in omgekeerde richting echt begint bij de richtingaanwijzer voor drie wandelpaden: het Romeinse Limespad, het Grote Rivierenpad en het Pieterpad.

FC Stoer bij het beginpunt

Grenspad

Het langeafstand-wandelpad Romeinse Limespad is een grenspad. Een pad van 275 kilometer op de Limes, de grens tussen het Romeinse Rijk en de verschillende zogenaamde Germaanse gebieden, waaronder dat van de Bataven. Deze noordelijke grens van het Romeinse Rijk liep in het Nederlandse gebied langs de toenmalige Rijn. Van west naar oost zijn dat tegenwoordig de Oude Rijn, Leidse Rijn, Kromme Rijn en Nederrijn. In de wandelgids vinden ze dat je van west naar oost mag lopen. Wij denken dat de Romeinen eerder in Ulpia Noviomagus (latijnse naam voor Nijmegen) dan in Katwijk waren. Maar dat is niet de belangrijkste reden waarom wij achterstevoren over het Limespad zullen schrijden. Met deze aanpak kom je op ons eindpunt aan in Katwijk. Voor Frank een plaats met speciale herinneringen, een soort hoofdprijs aan het einde.

De etappe van vandaag valt in drie delen uiteen. Het eerste deel over de stuwwal ten oosten van Nijmegen, het tweede deel door de stad zelf en het laatste deel de overtocht naar de noordzijde van de Waal met een stuk over het eiland tussen de Waal en de Spiegelwaal, de nevengeul die rond 2014 is aangelegd om de nauwe Waal bij Nijmegen meer ruimte te geven.

Stuwwal

Pas om 13.00 uur lopen we door de voorgaande aanloop onze eerste meters over het Limespad. In een heerlijke maartse zon gaat het langs bosweides en dalen we af in een slenk om daar via een bedekt pad weer uit te komen bij de Meerberg. Prachtig lopen.

We steken de Oude Kleefsebaan over en komen in een glooiend open terrein met weides. Via het landgoed Holthurnsehof bereiken we de Zevenheuvelenweg, een bekende weg voor wandelaars (Vierdaagse) en hardlopers (Zevenheuvelenloop van 15 km). Ooit moet ik hier voor beide evenementen zwetend voorbij gesneld zijn. Het heeft geen geestelijke herkenningspunten of littekens achtergelaten zodat we direct door kunnen trekken. Het Afrikamuseum laten wij links liggen en stoppen even verder voor een eerste rust.

bij de Holthurnsehof

richting Meiberg

Romeinse herinneringen

De route klimt daarna weer en omcirkelt het terrein van de Heilig Landstichting. Dat klimmen is niet voor niets. Het brengt ons aan de noordzijde van de stichting bij een replica met uitleg van een Romeins aquaduct. De eerlijkheid gebiedt dat wij eerst niets zagen en in tweede instantie in het bouwsel een soort wildsluis dachten te herkennen. 

Gelukkig dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed voor ons informatieborden heeft neergezet om de leemte in onze geschiedkundige kennis enigszins te vullen.

van Wikipedia:

Het Romeins aquaduct bij Nijmegen is een verondersteld Romeins aquaduct tussen Groesbeek en Nijmegen in de Nederlandse provincie Gelderland. De mogelijke waterleiding lag in het gebied tussen Nijmegen, de Heilig Landstichting en Berg en Dal. De grondwerken die daar op zouden duiden zijn nog zichtbaar in het landschap, ze werden in 2012 ter bescherming geregistreerd als rijksmonument en in 2021 genomineerd als werelderfgoed.

foto de loop van het aquaduct van Wikipedia
met verwijzing naar de Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed

Het veronderstelde aquaduct had een totale lengte van ongeveer vijf kilometer. Het vervoerde water vermoedelijk vanaf ongeveer 80 meter boven NAP bij de Oude Kleefsebaan bij Berg en Dal naar de legioenplaats van het tiende legioen op de Hunnerberg in het oostelijk deel van het huidige Nijmegen op 52 meter boven NAP.

Nijmegen

Vanaf het ommuurde dorp Heilig Landstichting stuiten we op de eerste villaranden van Nijmegen, hier en daar onderbroken door korte bosstroken waar wij langzaam mee aflopen met het voormalige aquaduct. Met behulp van de informatieborden weten wij nu zeker dat we op oude grond lopen waar ooit het water naar de legionairs aan de rivier stroomde.

Ter hoogte van het Erica Terpstrazwembad, van net na de Romeinse tijd, gidsen de informatieborden ons de Broerdijk op waar volgens de overlevering het aquaduct lag. Midden in een moderne wijk met allerlei boomstraten staat plompverloren in de Eikstraat zelfs een tienmeterhoge zuil. Van het informatiebord weet ik nu dat het een kopie is van de Romeinse zuil die 100 jaar na Christus exact op deze plek heeft gestaan. In die tijd stond de zuil op de binnenplaats van een centrale markthal. Waar nu huizen staan, was vroeger dus een gigantisch Romeins gebouw waar markt werd gehouden. Het werd ‘het forum’ genoemd.

De route brengt ons met enkele omzwervingen bij de noordoost rand van de stad. Je staat er duidelijk nog hoog op de stuwwal en kijkt richting de Ooijpolder met erachter de brede Waal.

Vlakbij het Keizer Traianusplein geeft een rust bij Kiosk Hunnerpark weer nieuwe energie om de Waalbrug vanuit verschillende hoeken te bekijken en daarna het Valkhof te doorkruizen. Hier zijn wij eerder geweest toen we over het Grote Rivierenpad vanuit het westen langs de Waalkade naar dit park ploeterden.

het Belvedère vlakbij de Waalbrug 

prachtig toegangshek naar het Valkhofpark

St Nicolaaskapel in het Valkhofpark

op de Waalkade kijkend naar de Waalbrug

We dalen af naar rivierniveau en wurmen ons een paar honderd meter verder weer net zo makkelijk omhoog naar de oude straatjes rondom de Stevenskerk. Ook deze komen bekend voor, maar zijn mooi genoeg om er aangenaam rond te kijken.

De Oversteek

Na de Stevenskerk dalen we af naar de Hezelstraat, een drukke winkelstraat, die door Nijmegenaren zelfs de oudste winkelstraat van Nederland wordt genoemd. Maar wandelaars, in ieder geval wij, hebben geen tijd voor winkels. Wandelaars willen verder. Dat is niet hun lot, maar hun plezier in dit tijdverdrijf. In een ruk gaan we door naar de spoorlijn, passeren de onderdoorgang en betreden een strijdgebied tussen oude industriecomplexen en oprukkende woonwijken. De Nederlander, hij is met steeds meer, wil wonen. Waar tot voor kort nog open weides de uiterwaarden omzoomden staan nu versgebouwde retrowijken nostalgisch een glimp van de Waal te claimen. Die claim zal het niet redden want tot aan de Waaloever wordt er driftig voor hun neus uitgebouwd.

naar de trapopgang van de Oversteek

De markeringsstickers zijn al aangepast en leiden ons naar de trapopgang van de derde grote brug, de Oversteek. Een nog vrij nieuwe brug die de toenemende stroom auto's vanuit de nieuwe wijken ten westen van Lent moet verwerken. Dit keer geen informatiebord met een uitleg over Romeinen.  This bridge is called 'De Oversteek' (The Crossing) to commemorate the daring crossing of the river Waal by soldiers of the 82nd Airborne Division on Sept 20th, 1944. 48 soldiers died while crossing.

Waalbrug De Oversteek

Op de Oversteek kun je heerlijk van je af kijken in alle richtingen. Ondertussen lopen we aangenaam rondturend weer honderden meters voordat we de keuze maken om de trappen naar het Waaleiland Veur-Lent te betreden. De smalle strook land tussen de Waal en de Spiegelwaal bestaat nog pas een kleine tien jaar. Halverwege staan nog oudere en inmiddels enkele spiksplinternieuwe huizen met een nieuw soort eilandbewoners. 

Na anderhalve kilometer slaan we halverwege de Spiegelwaal definitief af naar de vaste wal via de Lentloper-wandelbrug en verlaten zo het Limespad. Zelfs de aantrekkelijke zonnebanken midden op deze brug kunnen ons niet ophouden om te genieten van de maartse zon. Nog een ruime kilometer. Het loopt tegen half vijf en de auto bij station Lent heeft maar een parkeertegoed tot drie uur. Ons tempo en verlengde aanlooptraject hebben weliswaar dit uitje verlengd, maar ook een geschiedkundige wandeldag heeft zijn financiële en mentale grenzen. Ik hoop dat er geen papiertje onder de ruitenwisser zit. Doorlopen dus.

Zie al mijn wandelingen in Nederland