GR 128 Vlaanderenroute; Wandelen van Zonnebeke via Bellewaerde naar De Palingbeek

 Zonnebeke - Bellewaerde- Palingbeek

30 juni 2021
20 km

Great War Walk

Kaarttekens in het echt
Al een maand geleden zie ik bij de kaartstudie dat we veel oorlogsbegraafplaatsen tegen zullen komen. Op Google maps lees ik de namen van de begraafplaatsen die hier overal verspreid tussen de akkers en in de bossen zijn ingericht. De kleinere zijn steevast verbonden aan een Engels of Schots regiment dat ter plekke of in de directe omgeving grote verliezen leed. Binnen de muren van de grotere kerkhoven zijn graven bijeengebracht van gesneuvelde militairen uit de hele Commonwealth, dus ook vanuit landen als Australië, Canada en Nieuw-Zeeland. De laatste rustplaats voor hen die ver van huis voor ons in Europa vielen.

Buttes New British Cemetery

Van begraafplaats naar begraafplaats gaat het vandaag, tussendoor afgewisseld met andere gedenktekens van The Great War, de Eerste Wereldoorlog. Polygon Wood Cemetery (107 graven), Buttes New British Cemetery (er worden 2.108 doden herdacht, waarvan meer dan 1.600 niet geïdentificeerd), Hooge Crater Cemetery (5.923 doden waarvan er 3.578 niet geïdentificeerd), Sanctuary Wood Cemetery (1.990 doden), First Duke of Cornwall's Light Infantry Cemetery The Bluff (76 doden) (Bron: Wikipedia). En dan te bedenken dat de Vlaanderenroute slechts een paar van de militaire kerkhoven passeert.

Volg de vrouwenstem

Ook vandaag beproeven wij ons parkeergeluk bij golfbaan De Palingbeek. Aansluitend start de fietstocht naar het beginpunt van de wandeling. De thuis al op Google maps ingestelde route moet ons naar Zonnebeke leiden. Gisteren onderweg naar Kemmel deed ik dat nog met mijn mobiel in de hand, omdat ik anders de aanwijzingen niet kon horen.

Na een nacht slapen is het me gelukt de dame van Google harder te laten praten. Zelfs vanuit mijn binnenzak doet ze dat nu zo voortvarend dat ook Frank geen verdere aanwijzingen nodig heeft. Over enkele colletjes van de zesde categorie leidt ze ons zonder problemen naar het centrum van Zonnebeke. We stallen onze fietsen vlakbij het Kasteeldomein op het parkeerterrein van slagerij Vandeputte. Dan staan ze niet zo alleen. Het Kasteeldomein is voor ons het wandelstartpunt van deze dag.

Kasteeldomein Zonnebeke

We steken de weg over en betreden het ruime park van  het zogenaamde Kasteeldomein Zonnebeke. Ik ben op zoek naar het kleine meer dat op mijn kaart staat afgedrukt als een tuinier ons naar de vijvers doorverwijst. Het zijn inderdaad vijvers, maar wel met de afmeting van kleine meertjes met mooie doorkijkjes. Het park is ruim opgezet en uitstekend om ontspannen aan de wandeling te beginnen. 

Het verwachte kasteel blijkt een groot landhuis te zijn met bijgebouwen in dezelfde stijl. Dat kasteel heeft er wel gestaan, maar ik was even vergeten dat heel Zonnebeke in WO I met de grond gelijk werd gebombardeerd. Op internet lees ik dat de kasteelheer het na de oorlog als een 'Normandische villa' heeft herbouwd. Het ziet er schitterend uit.

Tegenwoordig huisvest het kasteel het 'Memorial Museum Passchendaele 1917' met een verzameling uniformen, artillerie en voorwerpen uit WO I, tot zelfs levensgrote loopgraven aan toe. De bijgebouwen van weleer worden nu onder andere gebruikt voor een bibliotheek en een restaurant. Naast het oorspronkelijke park is er nu een kleine speeltuin en de uitbreiding met de nieuwe Passchendaele Memorial Gardens. Ik lees dat in het park acht herinneringstuinen zijn aangelegd in de symbolische vorm van een klaproos. Deze tuinen zijn door de verschillende naties die deelnamen aan de Slag bij Passendale, ingevuld met een ontwerp dat moderne kunst, poëzie en symbolische vegetatie uit dat land combineert. Het ziet er nu rustgevend en vredig uit. Houden zo.

Polygoonbos

Over een andere route dan in mijn oude gids uit 2014 bereiken we het Polygoonbos. Polygoon, veelhoekig, is dit bos inderdaad. Het wordt ook wel Doelbos genoemd omdat het al in de 19e eeuw als militair oefenterrein met een schietbaan werd gebruikt. En zoals dat gebruikelijk is heeft een schietbaan achter de doelen een kogelvanger in de vorm van een kleine heuvel. Wellicht onder Franse invloed ook wel 'butte' genoemd.

Na een kort moment bij het kleine Polygoon Wood Cemetery net buiten het bos worden we aangetrokken door een gedenkteken op een hoge wal in het bos. Als we boven zijn kijken we uit over een imponerend veld vol graven: Buttes New British Cemetery.

Later lees ik dat we op de plek van de oorspronkelijke kogelvanger stonden. Er letterlijk bovenop. Het gedenkteken eert Australiërs van de 5e Divisie. Er staat achter op het veld ook een bouwwerk in de vorm van een Griekse tempel, een Missing Memorial, voor 378 vermiste Nieuw-Zeelanders. Dat hier graven liggen van soldaten uit het hele gemenebest verbaast niet als je de geschiedenis leest:

Het bos werd tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig verwoest. Het bos had een strategische ligging op de Midden-West-Vlaamse Heuvelrug en lag aan het front van de Ieperboog. Bij de Eerste Slag om Ieper werden eind oktober 1914 alle Duitsers door het Britse leger uit het bos verdreven. Op 3 mei 1915 gaven de Britten het bos weer uit handen tijdens de Tweede Slag om Ieper. Pas in september 1917 tijdens de Derde Slag om Ieper heroverden Australische troepen het bos weer in de slag om het Polygonebos. Tijdens het Duitse lente-offensief in 1918 werd het bos weer uit handen gegeven, maar op 28 september 1918 werd het definitief veroverd door de 9e Schotse Divisie. In het bos zijn nog sporen van de oorlog te vinden, zoals resten van bunkers. In het bos liggen twee Britse militaire begraafplaatsen. Na de oorlog werd de munitie geruimd, werden de verbrande bomen gerooid en verschillende militaire restanten gesloopt. In de jaren 20 werd het gebied herbebost. Ook in de Tweede Wereldoorlog fungeerde het als militair oefenterrein en opnieuw moest men na de oorlog herbebossen. Bron Wikipedia.

THEIR NAME LIVETH
FOR EVER MORE

Voordat we het veld aan de achterzijde verlaten lopen we tussen rijen graven door. Alle wapens en dienstvakken, rangen en standen, militairen van allerlei regimenten liggen naast elkaar. De dood heeft de verschillen weggevaagd.

Black Watch Corner

We lopen over de het lange middenpad van het bos en zien hier en daar verwijzingen naar bunkers. We laten ze voor wat ze zijn. Even genoeg. Kennelijk is dat hier niet mogelijk. Blijkbaar is op elke plek gevochten. Als we na een kilometer het bos verlaten stuiten we op een meters hoog standbeeld van een Schotse soldaat, zijn lange geweer met enorme bajonet gereed om de vijand op te vangen.

Dit standbeeld van een soldaat van het Bataljon Black Watch, werd in mei 2014 onthuld. Het staat aan de zuidwestelijke rand van het Polygoonbos, vrijwel op dezelfde plaats die de geschiedenis inging als de "Black Watch Corner” toen op 10/11 november 1914 een Duitse opmars tot staan werd gebracht. Het monument vormt een permanent eerbetoon aan de standvastigheid van het legendarische Black Watch Regiment en eert de bijna 9.000 omgekomen officieren en soldaten en de meer dan 20.000 gewonden. (Bron Wikepedia).

Wolken trekken samen

Direct aan de andere kant van de autosnelweg A19 staat een horeca-teken op mijn kaart. Laten we daar eerst maar eens de indrukken verwerken. Als we er arriveren stuiten we op bordjes 'Te Koop'. En dat gaat niet over koffie of thee. Doorlopen maar naar het volgende horeca-teken, driehonderd meter verder. Daar zien we gelukkig mensen lopen. "Bent u geopend?", "Ja, vanaf vanavond halfzes". Begrijpend knikken en doorlopen.

Om de spanning er verder in te houden wijken de wit-rode markeringstickers af van de route in mijn gids. Welke route is de juiste? Niet eigenwijs zijn en de huidige markeringen maar volgen. De omleiding lijkt begrijpelijk, omdat we overal bordjes zien met 'privé terrein'. Maar hoe ver gaat deze nieuwe route afwijken van de oude? De kerk van Zonnebeke komt weer in zicht, de afstand verkleint zich zelfs. Zijn we wel goed bezig?

Na achthonderd meter mogen we wijde akkers door steken en lopen we gelukkig weer van Zonnebeke weg. Tot zover klopt het. Daarna laten de stickers ons juist weer de afstand tot de oude route in mijn gids vergroten. Wij gaan vandaag meer lopen dan de verwachte achttien kilometer. Dat is zeker. Sterker, we moeten de markeringen ontzettend goed gaan volgen, want we lopen op een straat, de Grote Molenstraat, en die staat al niet meer op mijn kaart.

Liverpool Scottish Memorial Stone

Bellewaerde ridge

De Molenstraat is niet alleen groot, maar ook lang. Maar de markeringen verzaken niet. Op elk keuzemoment staan ze paraat. Verder en verder dwalen we af. Het begint te motregenen. Regenjassen aan. Net op tijd. De regen ontgroeit haar aarzelende vorm en gaat zich horizontaal in vlagen met ons meeverplaatsen. Het blijken gelukkig buien, die door de harde wind snel voorbijtrekken.

Twee kilometer verder verlaten we het asfalt en gaan over onverharde paden eindelijk een richting in die ons aanspreekt. De mogelijke reden van de nieuwe route dient zich aan in de vorm van een tweetal gedenktekens. Deze etappe is een echte Great War Walk. Het eerste herdenkingskruis, Cross of Sacrifice, voor The Royal Engineers Grave at Railway Wood wordt bewaakt door twee halsstarrige koeien, die wij hun territorium gunnen.  Bij het tweede gedenkteken honderd meter verder nemen we eindelijk een eerste pauze. Zo zitten we tussen de regenvlagen net even droog op een bankje bij Liverpool Scottish Memorial Stone en lezen:

'DE LIVERPOOL SCOTTISH BELLEWAARDE'; 

'16 juni 1915'; 'Vanaf een positie 250 m. ten westen van dit punt vielen 23 officieren en 519 mannen van het 1ste / 10de (Schotse) bataljon van het King's (Liverpool) Regiment, van het territoriale leger, de Duitse stellingen op de helling van Bellewaarde aan. 4 officieren en 75 mannen werden gedood, 11 officieren en 201 mannen werden gewond en 6 officieren en 103 mannen als vermist opgegeven. Van de vermisten bleken nadien alle officieren, en op enkele uitzonderingen na, ook alle mannen te zijn gesneuveld.'; 'Ter nagedachtenis van allen die in de Liverpool Scottish dienden en stierven in dienst van hun land.'

De heuvelrug waarop deze gedenktekens staan werd door de Britten Bellewaerde Ridge genoemd lees ik op Wikipedia. Het was door het strategisch belang bijna de hele oorlog lang toneel van hevige gevechten. Tot juni 1915 zou de heuvel nog enkele malen van kamp wisselen, waarna de frontlijn tot aan de Derde Slag om Ieper (1917) praktisch onveranderd bleef. Beide partijen groeven zich in en de gevechten werden vanaf dan vooral ondergronds gevoerd door het graven van tunnels om ondergrondse mijnen onder de stelling van de vijand te plaatsen.

terugblik op Bellewaerde Ridge
met tegenwoordig de hoge attractie van 'Themapark' Bellewaarde

Langs de bosrand lopen we verder en zien de restanten van loopgraven en kleine plassen met water die het resultaat van granaatinslagen moeten zijn. Naast Wikipedia zijn er tegenwoordig nog meer dingen anders dan ruim honderd jaar geleden. Een paar honderd meter verder lopen we langs het hek van wat op Google maps een themapark wordt genoemd, maar niet onderdoet voor een attractie- of een pretpark in Nederland. Ik zie een achtbaan door de bomen heen en heel dominant middenin boven alles uitstekend zo'n hoge mast waarlangs je jezelf in stoeltjes naar beneden kunt laten storten 'The screaming Eagle'. Zo zijn er blijkbaar dertig attracties; 'Gillen van plezier' staat er op de website. Wij lopen nog een paar honderd meter door en bosten op Hooge Crater Cemetery: bijna 6000 graven.

Terugblik op Hoog Crater Cemetery

Terugblik richting Hooge Crater Cemetery

Hill 60

Op een terras naast het WO-I museum Hooge Crater kunnen we onder het genot van een cappuccino een verse regenbui ontwijken. De route gaat verder langs de begraafplaats aan de overkant van de weg. Ingeklemd tussen aardappelvelden bereiken we de andere kant van dit stellingengebied. Dus volgt er onvermijdelijk de ene militaire dodenakker na het andere gedenken; Sanctuary Wood Cemetery, Hill 62 (Sanctuary Wood) Canadian Memorial. Indrukwekkend, maar we lopen door.

Sanctuary Wood Cemetery

Langzaam maar zeker komt het nieuwe traject van de Vlaanderenroute ook weer terug op het kaartje in mijn oude gids. Eindelijk bij het Passendaleveld vallen beiden weer samen in de zogenaamde Gasthuisbossen. Mooi wandelen over statige paden met kapitale loofbomen.

We overleven een weide met dikbil koeien en steken over naar het bosgebied en achterliggend dorp Zwarte Leen. Mooie naam, maar zal ongetwijfeld niet slaan op Tante Leen. Met zo'n gedachte moet je snel gaan rusten en de laatste boterham van je lunchpakket vermalen.

Direct nadat we het dorp achter ons laten bereiken we Hill 60.  De hoogte van Hill 60 reikt tot 60 meter boven zeeniveau. Eigenlijk is deze heuvel opgebouwd uit grond die vrijkwam bij de aanleg van de spoorlijn naar Ieper die in 1850 werd aangelegd. Om en op deze heuvel is enorm gevochten en hebben duizenden het leven gelaten. Er is nu een soort gedenkpark waar je over houten vlonders tussen restanten van loopgraven en vooral kraters een indruk kunt krijgen.

Even verderop geeft de Carter Pillar mine crater een idee van de enorme explosies met mijnen die hier in een tunneloorlog tot ontlading zijn gekomen.

De Palingbeek

Als we door de bossen van het Provinciedomein De Palingbeek aan de laatste kilometers bezig zijn hebben we onze onschuld definitief verloren en herkennen aan al de kleine 'vijvers' de enorme slachtpartij die hier moet zijn uitgevoerd. Kraters overal kraters, geen liefelijke eendenvijvers hier. In minder dan een vierkante kilometer zie ik op mijn kaart al vijf oorlogsbegraafplaatsen. We passeren er drie.

We zien ook het Oerei, de zogenaamde landartinstallatie 'ComingWorldRememberMe', van kunstenaar Koen Vanmechelen. Uit een groot ei komen allemaal kleine poppetjes. Inderdaad voldoende te herinneren hier in de Westhoek van Vlaanderen.

We trekken buiten het domein nog een kilometer dwars door de akkers en net voordat we de auto bereiken gaan alle sluizen open. Een regenbui die past als afsluiting van deze dag.

Acht jaar maakten we enkele wandelingen per jaar over dit pad. Met dit blog beëindigen we onze Vlaanderenroute. Hoewel het pad niet altijd door super natuurschoon gaat heeft de route ons wel gebracht wat we wilden: een betere indruk van België en dan vooral Belgisch Vlaanderen. Het land waar we in het verleden vaak doorheen scheurden op weg naar het zuiden of kort op bezoek kwamen voor een fietstocht in de Ardennen. Van veel Vlaamse steden had je wel gehoord, maar nu zijn we er ook geweest. Heerlijk hebben Frank en ik op jaloersmakende pleinen en terrassen gegeten. Verwonderd hebben we ons over andere bouwstijlen. Mooi om te zien hoe twee landen met formeel dezelfde taal toch hier en daar aardig verschillen en andere accenten leggen. Die andere accenten en zeker ook het andere landschap hebben ons bekoord. Voldoende reden om terug te komen. Vlaanderen bedankt.

De dagberichten staan in een totaalverslag: GR 128 Vlaanderenroute