Zuiderzeepad: wandelen over de Afsluitdijk

Lang en recht

Zondag 18 augustus 2019
27 kilometer

Afstandschatten
Wat doe je als je de volgende stop al kunt zien tegen de horizon en weet dat het nog minstens zes kilometer rechtuit lopen is zonder verandering van panorama. Om de spanning er een beetje in te houden gingen wij over op afstandschatten. Simpele bezigheid voor dito zielen, geheel passend bij het lopen over de Afsluitdijk.

"Hoever staat dat blauwe bewegwijzeringsbord?" Frans: 1000 meter, Frank: 1400 meter. Er naar toe lopen en controleren met behulp van de honderdmeterpaaltjes: 800 meter. Dan was het gunstig, maar meestal was het meer en duurde het langer. Vooral als je een rust in gedachte hebt, zoals bij het Monument of bij Breezanddijk. Juist dan schatte ik ruim tekort.

Waarom ineens op de Afsluitdijk?
Met onze vordering op het Zuiderzeepad zaten we de laatste keer in mei van dit jaar pas net in het zuiden van Friesland bij de Oldelamerbrug vlakbij Munnekeburen. Toch maakten we vandaag een sprong vooruit. We waren vandaag namelijk in een uitzonderingspositie. Deze zondag 18 augustus was de laatste mogelijkheid van dit jaar om de Afsluitdijk fietsend en wandelend te passeren. 
"Tussen 2018 en 2023 versterkt Rijkswaterstaat de Afsluitdijk. De dijk wordt overslagbestendig gemaakt over de hele lengte en wordt op enkele trajecten wel 2 meter verhoogd. Met 75.000 speciaal voor de Afsluitdijk ontwikkelde, innovatieve betonnen blokken maken we het dijklichaam sterker" staat er op de site van Rijkswaterstaat. 

artist impression van de website van Rijkswaterstaat

Dat is natuurlijk heel mooi, maar bijkomend nadeel is dat tot eind 2022 de dijk gesloten is voor fietsers en wandelaars. "De dijkwerkzaamheden, die per dag een stuk opschuiven, zijn niet goed af te schermen van het fietspad, waardoor risico’s voor fietsers en wandelaars niet zijn uit te sluiten." aldus Rijkswaterstaat. 
Daar ben je als fietser en wandelaar dan mooi klaar mee. Als tegemoetkoming rijdt er sinds 1 april een gratis Fietsbus tussen Den Oever en Kornwerderzand.

foto van de website van Rijkswaterstaat

Alle Nederlanders, en zeker zij die onder de zeespiegel leven, snappen natuurlijk waarom Rijkswaterstaat dit namens ons wil doen. In hun eigen woorden: "Een groot deel van ons land ligt onder de zeespiegel. De Afsluitdijk beschermt sinds 1932 grote delen van Nederland tegen overstroming vanuit zee. De omstandigheden zijn sinds die tijd veranderd. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt en het weer zal in de toekomst vaker onstuimig zijn. Om Nederland ook in de toekomst te blijven beschermen tegen het water moet de Afsluitdijk sterker worden." 

De steenzetter van Ineke van Dijk ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de Afsluitdijk.

Ik heb zelf natuurlijk ook geen behoefte aan Amersfoort aan Zee. Maar in polderland wordt altijd naar een compromis gewerkt. Ruim 8000 mensen tekenden een petitie van de Fietsersbond, Wandelnet, Landelijk Fietsplatform en de Nederlandse Toerfiets Unie om alternatieven te onderzoeken. Met Rijkswaterstaat werd overeengekomen om de Afsluitdijk dit jaar vier zondagen open te stellen voor fietsers en wandelaars. 

IJsselmeer Challenge
Met ons maakten vele anderen van deze dag gebruik. Het was de dag van de IJsselmeer Challenge. "De meest Hollandse fietsuitdaging!" volgens hun website. Naast de sportieve prestatie is het een fondsenwerf-fietstocht voor het Fonds Gehandicaptensport. Ze zijn er trots op dat de IJsselmeer Challenge als enige toertocht dit jaar wel over de Afsluitdijk kon. 

Een sportieve prestatie is het zeker. Je kunt kiezen uit 50, 100, 150, 200 en 300 km. Vanuit Lelystad zijn er honderden gestart. Niet allemaal over de Afsluitdijk, maar veel groepen hebben we voorbij zien komen. Dat moeten de mannen en vrouwen van de 200 en 300 km zijn geweest. Achteraf nog meer respect voor deze sportmensen. Op één na die ons toeschreeuwde dat wandelaars niet op het fietspad mogen. We liepen achter elkaar aan de zijkant van het brede fietspad. Ruimte genoeg. Een wandelpad is er niet op de Afsluitdijk. Maar deze mentale Remi zal de cursus 'wegkapitein' van de Toerfietsersbond nog niet hebben gevolgd. 

Later zijn we maar door het gras gaan lopen boven op de dijk. Wel zwaarder lopen, maar minder gestrest dan op het fietspad. Onze bewondering voor de fietsers is er niet minder door geworden. Fietsen is blijkbaar een gevaarlijk sport als ik de vele verkeersregelaars alleen al op deze dijk optelde. Het zal wel weer met de verzekering en de toenemende claimcultuur te maken hebben. We worden steeds angstiger in dit land. 

Virtuele fiets
Om dit spannends allemaal mee te maken waren wij al kort na zevenen via Den Oever naar Kornwerderzand gereden. Frank had met vooruitziende blik geopperd om daarna met de bus terug te gaan naar Den Oever en met de wind in de rug naar de auto in Kornwerderzand te lopen.

Het kwam uit. De wind was zuidwest en harder dan op het land. Er was één ding anders dan gepland, dat was de Q-bus om ons van Kornwerderzand terug te brengen naar Den Oever. Er stonden bij de parkeerplaats van het Afsluitdijk Wadden Center bij Kornwerderzand wel twee bushaltes, maar de vermelde tijden waren anders dan op internet en er kwamen verdacht weinig bussen langs. Wij besloten, hoe kom je erop, te wachten.

 

Wat er wel aan kwam was de Fietsbus. Toch maar voor de zekerheid vragen hoe het met de Q-bus zat. De chauffeur van de Fietsbus begon net aan zijn eerste rit met een lege bus en had er op deze rustige zondag aardigheid in. 

Binnen seconden waren we uit de droom. De bushalte van de Q-bus was door de renovatie van de dijk verplaatst naar de overkant van de vierbaansweg. Nu hij er naar wees zagen wij het ook. De volgende Q-bus zouden wij niet meer halen. Maar nadat de chauffeur van de fietsbus van onze plannen op de hoogte was had hij er geen bezwaar tegen als wij gewoon meereden naar zijn eindbestemming Den Oever. "Het is gratis. Dus als Nederlander zou ik het wel weten." voegde hij er aan toe. En zo gingen wij met een virtuele fiets naar Den Oever om geheel op schema te beginnen aan onze wandeling. Met onze complimenten en dank namen we afscheid van deze Fietsbus-chauffeur. Hoe veel geluk wil je hebben op zondagmorgen om halfnegen?

Doods?
Wat maak je mee op een dijk met aan beide zijden water? De twee dames die gelijk met ons startten bleven op het asfalt van het fietspad onderaan de dijk en liepen gaandeweg uit beeld. Wij maakten nog wat foto's van de haven van Den Oever waar ik ooit met mijn vader op vistocht ging. 

haven van Den Oever, het belangrijkste dorp van Wieringen

Een passage van de Stevinsluizen volgde, waar wij natuurlijk tussen de pilaren naar de constructie keken en even verderop controleerden of er echt bunkers onder de bramenstruiken zaten. Ooit werden deze sluizen als een ‘gat’ in de verdedigingslinie beoordeeld. Een vijand kreeg met de Afsluitdijk vrij toegang naar de Vesting Holland. Ze konden zo opmarcheren naar Amsterdam. Ook kwam de weg naar marinehaven Den Helder open te liggen. 

De Stevinsluizen moesten het waterpeil van het IJsselmeer regelen. Het waterniveau was essentieel voor de inundaties van de Vesting Holland en de Grebbelinie. Het toenmalige Ministerie van Oorlog stelde als eis dat de dijk er alleen mocht komen als er aan beide zijden deugdelijke verdedigingswerken werden gebouwd. De stellingen aan de Noord-Hollandse en Friese kant van de Afsluitdijk, Stelling Den Oever en Stelling Kornwerderzand, werden aangelegd tussen 1932 en 1936. 

Bij Den Oever werden rond de Stevinsluizen, die het meeste water van het IJsselmeer afvoeren naar de Waddenzee, dertien kazematten gebouwd. Het merendeel kwam op de Robbenplaat te liggen, het verbrede dijklichaam aan de oostzijde van het sluizencomplex. De kazematten waren bestemd voor mitrailleurs en kanonnen. De hindernis voor pantservoertuigen werd ten oosten van de kazematten opgetrokken. De afgezaagde metalen balken zijn op de dijk nog goed te zien. Wat je allemaal leert van een wandeling op een dijk.

vanuit de lucht zijn de drie sluizengroepen van de Stevinsluizen en rechts de Robbenplaat met de kazematten goed te zien

Omhoog de dijk op 
Het eerste stuk liepen we nog langs de snelweg. Veel lawaai. Wel mooie bloemen. Toch voldoende stimulans om het hogerop te zoeken. Boven op de dijk loop je niet alleen rustiger, je ziet ook veel meer. Water aan twee kanten, meeuwen, aalscholvers in de uitstroom van de sluizen, zwaluwen vliegen met je mee en typische zoutwater planten tussen de basaltblokken aan de waddenkant fleuren het grijs op. 

Hoewel het natte gras een test voor de schoenen was en de oneffenheden meer energie vroegen was het boven op de dijk met de wind mee ontspannen lopen. Dat het toch waaide zagen we aan de golven aan de IJsselmeerkant met hier en daar zelfs een beetje schuim.

golfslag bij de Vlieter aan de IJsselmeerkant

Na de Robbenplaat was het vierenhalve kilometer naar het Vlietermonument, de uitkijktoren op de plek waar de Afsluitdijk werd gesloten.

Het  Vlietermonument

In de lunchroom onder de toren draaien ze een mooie film met oude beelden hoe de dijk werd gemaakt. Wat ons opviel was het vele zware handwerk. Pijpen voor de zandzuigers werden op de schouders door tien man versjouwd. Pak op gelijk. De zware basaltblokken gingen van hand tot hand naar het zinkstuk. Alles zonder handschoenen. Wat zal er een eelt op die handen hebben gezeten. En Lely zag er op toe dat het goed ging.

Lely kijkt nog steeds of alles goed gaat

Werk aan de dijk
De achtenhalve kilometer naar Breezanddijk ging zonder problemen. De contouren van Wieringen werden vager en heel in de verte zagen we hoge gebouwen, die wij toedichtten aan de haven van Harlingen.

Breezanddijk

Eerst maar even een rust bij het benzinestation aan de overkant van de snelweg. We passeren daar naartoe ook een camping met vaste staanplaatsen. Wat de lol van kamperen midden op de Afsluitdijk is ontgaat ons, maar als je veel van vissen of zeilen houdt is het misschien leuk.

vaag wordt Harlingen zichtbaar aan de horizon

De voorspelde regen blijft uit en de lucht wordt langzaam lichter. De buien trekken de hele dag al donker samen boven de wadden-eilanden en wij worden gespaard. Door naar Kornwerderzand. 

Hier zien we tekenen van werk aan de dijk. Het fietspad is over een grote afstand verwijderd en allerlei kabels zijn klaargelegd om ingegraven te worden. Overal staan verkeersregelaars van de IJsselmeer Challenge voor het geval een fietser iets niet zou snappen. Mooi pamper-businessmodel moet daarachter zitten.
Elf kilometer naar Kornwerderzand haal ik van de kaartjes uit mijn wandelgids. Door de busrit van vanochtend weten we zeker dat er een knik in de dijk zit, maar voorlopig zien we alleen één rechte streep vooruit. Afstandschatten dan maar weer. Frank heeft er op dit laatste stuk beter kijk op.

Eindelijk de knik in de weg en de rode daken van de huizen op Kornwerderzand

Als je maar lang genoeg doorloopt komt ook de knik voor Kornwerderzand in zicht en met de zoomlens weten we zeker dat Harlingen links aan de horizon ligt. Na tien kilometer zijn eindelijk de Lorentzsluizen bereikt met het Kazemattenmuseum aan de overkant. 

Harlingen aan de horizon

Wij lopen door, kijken nog nieuwsgierig naar de enorme opslagplaats van de speciale ontwikkelde betonnen blokken en steken over naar de parkeerplaats van het Afsluitdijk Wadden Center.  Zesenhalf uur hebben we over de zevenentwintig kilometer gedaan inclusief alle foto- en rustmomenten.

Dan hebben we nog wel een halfuur over voor een bezoek aan de expositie in het Wadden Center. Kijken wat ze nu precies gaan renoveren en wat er gebeurt op het gebied van duurzame energie, ecologie, recreatie en toerisme op en rond de vernieuwde dijk. Ik ga het hier niet beschrijven omdat Rijkswaterstaat dat veel beter doet op https://deafsluitdijk.nl/.

Het is best interessant om zelf eens langs te gaan. Kijken hoe die 'vismigratierivier' er uit gaat zien. Rijkswaterstaat omschrijft dat als: "Het wordt een kilometerslange slingerende rivier voor vissen, dwars door de Afsluitdijk. Een innovatief project om de Waddenzee en het IJsselmeer weer met elkaar te verbinden. We verwachten dat miljoenen trekvissen de rivier gaan gebruiken. Denk aan zeeforel, zalm, rivierprik, paling en bot. Goed voor het ecosysteem."
Na een halfuur in de expositieruimte begint ons eigen ecosysteem te verstijven. Hoog tijd om zittend deze Afsluitdijk te verlaten. Terug naar het land achter alle dijken. 
 

De dagverslagen worden verzameld in de pagina
Zuiderzeepad: wandelen rond het natte hart van Nederland

Zie al mijn wandelingen in Nederland