Walk and See: Hermannshöhen: wandelen van de Clever Schlucht bij Borgholzhausen naar Dissen am Teutoburger Wald

Hollandskopf

Donderdag 25 mei 2023

11,5 kilometer wandelen van de Clever Schlucht bij Borgholzhausen naar Dissen am Teutoburger Wald.

10 km fietsen in omgekeerde richting.

Toeval
Sinds twee weken help ik een ouder echtpaar met de tuin. Hij Nederlands, zij van Duitse origine. Trouw helpt hij mee met het aanpakken van het onkruid. Al pratend onder het wieden hoorde ik dat hij zijn vrouw had ontmoet tijdens zijn dienstplichttijd lang geleden. Hij zat bij een Nike-raketeenheid in het Teutoburger Wald. Nederland droeg in die tijd van de Koude Oorlog bij aan een NAVO luchtverdedigingsgordel in Duitsland ten westen van de Weser. Hij vertelde nog dat zijn vrouw uit Oldendorf komt.

Nike-raket: bron Wikipedia

Bij naspeuring 's avonds op internet kan ik wel een klein dorp Oldendorf vinden maar verder geen geschiedenis over een Nederlandse raketopstelling. Toeval of niet, maar vandaag tijdens de wandeling op de Hermannshöhen stuit ik bij een informatiebord midden in het bos bovenop de Hollandskopf op de ontbrekende gegevens.

Op het bord lees ik dat hier van 1963 tot 1983 een vuurleidingscentrale met radars stond en dat de bijbehorende raketten tweeënhalve kilometer oostelijk waren opgesteld in het dal bij Borgholzhausen aan de Sundernstrasse. Op Google Maps zie ik dat daar nu een US/NL Nike-museum is. Dat heb ik daarstraks in Borgholzhausen gemist. Dus toch niet alles in het echt gezien. Maar dit informatiebord midden in het bos geeft ineens beeld bij het verhaal van mijn dorpsgenoot. Apart.

drie voormalige raketlanceerlocaties bij Borgholzhausen vanuit de lucht

Autorijden, wandelen, fietsen

Om dit alles mee te maken gaan vandaag uren vooraf. Vanochtend om zeven uur heb ik eerst Judith en Maxime naar Schiphol gebracht. Moeder en dochter een paar dagen samen op stap. Mooie herinneringen voor later. Zelf heb ik al besloten niet alleen thuis te blijven zitten. Dit is een uitstekende gelegenheid om verder te gaan met de Hermannshöhen. Door Corona is er de afgelopen jaren niets van gekomen en Judith heeft al laten weten dat ze er niet mee door wil, teveel steile hellingen. Een verstandige beslissing, maar toch jammer, want ik vind het een mooie omgeving in een andere culturele sfeer, andere taal, andere bouwstijl. Nou dan maak ik het wel af als Judith er niet is. Een nadeel is dat je de ervaringen niet meer zo kunt delen.

Waldgasthof Röwekamp ten noorden van Dissen am TW

Om niet moeilijk uit te vinden hoe laat en waar er een bus of trein rijdt heb ik besloten van openbaar vervoer af te zien. Ik heb mijn fiets meegenomen om voor of na de wandeling naar het begin of eindpunt te rijden. Wel wat meer inspanning, maar meer onafhankelijkheid en waarschijnlijk een stuk sneller.

Na de rit naar Dissen parkeer ik om twaalf uur de auto bij Waldgasthof Röwekamp ten noorden van Dissen am Teutoburger Wald. Dit is het plek waar Judith en ik in 2019 onze laatste ervaringen op de Hermannshöhen achterlieten. Nu laat ik daar de auto achter en fiets 10 km naar de Clever Schlucht, 3 km ten zuiden van Borgholzhausen. Onderweg passeer ik zonder inhouden het dorpje Oldendorf, de voormalige woonplaats van mijn Duitse dorpsgenote.

Clever Schlucht - Ravensberg - Borgholzhausen

Nadat de fiets op Nederlandse wijze stevig vastgekabeld is achtergelaten op de kleine stille parkeerplaats, kann es los gehen. Dat klinkt wat aanmatigend, want zo hard ging es nicht los omhoog naar de Ravensberg. Even wennen aan de eerste stijgingen van dit jaar.

Clever Schlucht

op de Hermannshöhen kun je de weg niet kwijtraken,
volg de H.

De Burg Ravensberg is eigenlijk een replica. Ooit stond hier in de elfde eeuw een echte verdedigingstoren van de Graaf van Ravensberg. Die toren is allang ter ziele gegaan, maar om historisch-nostalgische redenen is rond 1833 een nieuwe als uitkijkplatform herbouwd. Ook die verviel en slechts door inzet van vrijwilligers staat er nu weer een stevig exemplaar met een soort verenigingsgebouw ernaast.

Helaas is de Gaststätte alleen in het weekend open. Ik mag dus direct na mijn ronde weer afdalen richting Borgholzhausen. Na het steilere deel in het bos slingert het pad tussen boerderijen en akkers naar de randen van het kleine stadje.

De route op mijn kaart loopt anders maar ik volg gedwee de H-tekens en kom via een aardig wandelpad langs de Violenbach bij de Evangelische kerk in het centrum. Even een haltemoment bij het monument ter nagedachtenis aan de oorlog. De Frans-Duitse oorlog van 1870 wel te verstaan.

Mijn aandacht wordt echter afgeleid door een ijs etende man. Dan moet er ergens een Eisdiehle zijn. Even later zit ik met drei Kugel mintijs binnen op de bank van het lege Eiscafé Ferreira. Meteen een eerste rust. Heerlijk. Toch een soort verlate lunch, want die is er bij ingeschoten en ik zie nog geen terras. Voor een terras is het trouwens te kil en te winderig vandaag.

Eiscafé Ferreira

Naar boven

De route hoekt zich Borgholzhausen uit langs verschillende vakwerkhuizen. Nu verschijnen er ineens wel terrassen. Ook bakkerij Brinkhege komt te laat. Ik wil verder.

Vanaf de westelijke stadsrand gaat het echt omhoog in de richting van de Luisenturm. Deze uitkijktoren staat op de berg Johannisegge van 291 meter hoogte. Het tempo daalt behoorlijk om mijzelf een kleine 150 meter naar boven te dragen.

Het rustige begin van de beklimming met een terugblik op Borgholzhausen

in het bos gaat het steiler omhoog

De Luisenturm mag vrij beklommen worden. Boven heb je een prachtige blik op de valleien rondom. Omhoog is geen probleem, naar beneden geven de gerasterde doorkijk traptreden een aparte beleving.

Op de kam

De volgende twee doelen vormen de Hollandskopf en de Steinegge, twee hogere punten op de kam van dit deel van het Teutoburger Wald. Op de Steinegge staat alweer een uitkijktoren op de kaart getekend. Maar belangrijker is dat het daarmee een goed herkenningspunt is om aan de afdaling naar Dissen te beginnen en zo uit te komen bij Waldgasthof Röwekamp waar de auto staat. Ruim vijf kilometer mooi wandelen op deze beboste kam.

Op de Hollandskopf zie ik geen Nederlandse radars meer die hier volgens de tekening op het informatiebord tussen 1963 en 1983 stonden. Nu staat er een windmolen, een nuttig gebruik van al het asfalt dat hier destijds in het bos is uitgerold.

Op de Hollandskopf staat tegenwoordig een windmolen

De Duitsers noemen het niet voor niets een Kammwanderung. Op verschillende plekken gaat aan beide de zijden van het pad de helling direct naar beneden. Ondanks het frisse weer is het heerlijk ontspannen lopen door een soort groene tunnel. Hier en daar is er door boskap prachtig zicht naar het dal.

zou deze steen echt uit 1837 zijn?

In bos wandelen is aangenaam, maar niet voortdurend opwindend. In een keer loop ik de laatste zes kilometer. Bij Steinegge heb je de uitzichttoren niet nodig om je pad naar beneden te vinden. Overal staan duidelijke richtingaanwijzers om je te begeleiden. Kaartlezen is hier niet echt nodig. Een toerist kan hier zonder angst het donkere bos in. Er staan ook bomen zonder wandelpadstickers.

Beneden bij Röwekamp is de parkeerplaats nog net zo rustig als vanochtend. Het terras is ook hier verlaten. Donderdag is blijkbaar geen wandeldag.

uitzicht vanaf de parkeerplaats bij Waldgasthof Röwekamp

Nog een laatste foto van het uitzicht richting Dissen en dan inpakken om de fiets op te pikken en door te reizen naar Peter auf 'm Berge. Dat is geen oude kennis maar mijn hotel voor vannacht. Kijken of ik daar even wat kan drinken en kan terugkijken naar mijn foto's van deze geslaagde hernieuwde kennismaking met de Hermannshöhen. Lekker morgen weer en als ik er nog een nacht bij kan boeken ook nog Pinksterzaterdag.