Zuiderzeepad: wandelen van Edam, via Volendam en Monnickendam naar Uitdam

Waterland

Donderdag 22 maart 2018
23 kilometer

Tussen water en land hebben we gelopen. Over dijken trokken we, zochten naar oude dammen en genoten van watervogels. We waren in Waterland. Het is zowel de naam van de gemeente waarin we lange tijd liepen als een goede omschrijving van het land. Een venig weidegebied doorsneden met brede sloten, waar het land het hoofd net boven water houdt en de huizen buiten de oude stadjes en dorpen hun best doen niet te verzakken. Sommige worden keurig onderhouden en andere worden aan hun lot overgelaten en laten je door het pannendak naar binnen gluren. Lopen over water was slechts weinigen in de geschiedenis gegeven. Maar als je beseft dat dit land als het ware op het water drijft waren we toch al aardig op weg.

Het dagplan
Auto parkeren in Uitdam, met de buurtbus naar Monnickendam, daar een overstap en dan naar het eindpunt van de vorige keer, het busstation van Edam. Daarna teruglopen naar de auto. Simpel plan. Je moet wel op tijd bij de enige bushalte in Uitdam zijn, want de volgende minibus komt over anderhalf uur. Daarom op het eind wat harder gereden op de gevaarlijk slingerende dijkweg, de Uitdammerdijk. Parkeren is moeilijker dan gedacht in dit waterland. Uitdam is een lintdorp strak ingeklemd tussen de oude zeedijk en een groot meer, de Uitdammer Die, aan de andere kant. Veel ruimte is er dus niet. Waar de dam zit zoeken we volgende keer uit.

Uitdam van de achterkant

Dam
Voor een Nederlander, en zeker eentje uit Holland, is een dam geen ongewoon woord. Vandaag was het een aaneenschakeling van dammen; Edam, Volendam, Monnickendam, Uitdam. Meestal zijn die plaatsen genoemd naar de dam of afsluiting van de rivier of waterloop met die naam. Bij een dam denk je vaak aan een soort dijk waarmee iets afgesloten wordt zoals in Zeeland met de Deltawerken. In de etappes vanaf Enkhuizen zijn we er achter gekomen dat je water ook met stuwen en sluizen kunt afsluiten. 

In Amsterdam is nogal redelijk makkelijk uit te dokteren waar die dam lag, maar dat geldt zeker niet voor al die andere dam-plaatsen. In Edam sluit de dam het gegraven Oorgat af en niet de IJe of E. Die stroomt richting Volendam. Ooit lag daar de echte dam in de E. Het Oorgat vormde een kortere en bredere route naar de Zuiderzee. Later hebben ze de haven bij de oude dam dicht of vol gegooid en dan krijg je een volen dam. 

Damsluis van Monnickendam

In Monnickendam vonden we nog de Damsluis. Op de vraag aan de bediening van de brasserie in de Waag bij de Damsluis hoe het water heet dat er onderdoor loopt bleef het stil. Het meisje had een goed excuus, ze kwam uit Volendam. Ze keek er trots bij. De kennelijk eigenaar van de brasserie wist wel hoe de straten heten maar niet de naam van het water. Ook hij was trots, maar dan op Monnickendam, want in Volendam was alles nep. Hoe je met een eenvoudige vraag gevoeligheden bloot legt. 

Spuistraat Edam

Nep of authentiek
Edam en Monnickendam zijn in het centrum echt nog oude stadjes met vele mooie oude of gerestaureerde gevels en gebouwen. Verder lijken deze plaatsen nog het bezit van de lokale bewoners en zijn wandelaars en toeristen een gewaardeerde aanvulling in het straatbeeld. 

Nieuwe Haven Edam

Hoe anders is dat in Volendam. Er zijn weinig echte mooie oude gebouwen te ontdekken. Lopend over de dijk tref je bij  binnenkomst vanuit de richting Edam als eerste een winkel die allerlei koeienhuiden verkoopt in kleuren die je hier nauwelijks in de wei ziet lopen. Aan de andere kant van de straat grijnzen je de tulpen, klompen en molens toe.

Gelukkig blijven de plastic tulpen dit voorjaar lang goed. Op de dijk lopen ook nog verdwaalde Nederlanders zoals wij tussen de vele Aziatische toeristen. Volendammers zie je niet, die werken binnen in de winkels en restaurants. Of het moest die verklede man zijn in een oud-Volendams visserspak, die een schare toehoorders over de dijk gidste. Je zou maar eens de weg kwijt raken.

in het Doolhof

Doolhof
Op aanraden van ons wandelboekje verlaten wij de dijk en dalen af naar Het Doolhof. Hier heeft men ooit bij gebrek aan stevige ondergrond een grote hoeveelheid kleine huizen op, tussen en naast elkaar gebouwd. Het is leuk om er kort doorheen te struinen. Toeristen kom je er nauwelijks tegen, hoewel het hemelsbreed veertig meter achter de dijk ligt. 

op de dijk

Terug op de dijk pauzeren we ter hoogte van de haven. Ook hier het fenomeen dat het ene restaurant en terras stampvol zit en wij tien meter verder met enkele lokale bewoners rustig onze koffie drinken. Waar komt dat verschil in aantrekkingskracht vandaan? Knap dat dit dorp zo op de wereldkaart is gezet dat er busladingen vol dag in dag uit naar toe komen.

haven van Volendam

Na het toeristische deel van de dijk wordt het abrupt rustig en loop je in een straat met nieuwe huizen met retro-oude gevels. Nog stiller is het in een complete vakantiewijk aan de zuidzijde van het dorp; het totaal verlaten Roompot Vakanties Marinapark.

Maart is waarschijnlijk niet de geëigende maand om in zo'n park te zitten. Welke maand dat wel is weten wij ook niet in deze wijk met quasi oud-Hollandse gevels. Snel verder richting Monnickendam. 

terugblik op Volendam vanuit zuidelijke richting

Monnickendam
Over het water worden in de middagzon nu ook de kleuren van de huizen van Marken zichtbaar. Dat er een dijk loopt naar het eiland is alleen te zien aan de bussen en auto's die schijnbaar over het water naar de overkant rijden.

Marken aan de andere kant van de Gouwzee

Het loopt lekker door over de Hoogedijk tussen Volendam en Monnickendam. Inmiddels wandelen we in westelijke richting langs het Monnickendammer-gat. We passeren het tweehonderdmeter-brede dijkgehucht Katwoude, dat je als local uitspreekt als Katwou leren wij in Brasserie De Waegh, met de klemtoon op de 'ou'. 

Silhouet van Monnickendam met de grote loodsen van Hakvoort achter de jachthaven

De route in Monnickendam voert je langs de jachthavens, de grote werfloodsen van luxejachtenbouwer Hakvoort en een gracht die ooit haven is geweest en de contacten met Het Gooi zekerstelde. Dat mag je tenminste aannemen op basis van de belendende straatnamen Haven en Gooise Kaai. 

Het loont de moeite om hier het pad tijdelijk te verlaten en een korte verkenning door de omringende oude straten te maken. Na de pauze in Brasserie De Waegh doen wij dat en zien op het Noordeinde het oude stadhuis en de kerktoren waarin het Waterlandsmuseum De Speeltoren is gevestigd.

De waag in Monnickendam en daar achter de Speeltoren

Het oude stadhuis van Monnickendam op het Noordeinde

Waterland
Om Monnickendam te verlaten leidt het pad ons eerst nog om de Grote Kerk om ons daarna weer terug te brengen naar de Gouwzee waar we over de Waterlandse Zeedijk verder naar het zuiden lopen.

Langzaam tekent zich het silhouet van een dorp boven de dijk uit. We vragen ons af of dit al Uitdam is. Maar vanochtend had Uitdam toch veel minder huizen? Thuis op internet blijkt het weer een van de fake-dorpen te zijn: EuroParcs Resort 'Poort van Amsterdam'. Hoe verzin je het.

vogels op de Gouwzee

ganzen boven Waterland

Waterland vanaf het Dijkseinde

Waterland omgeving Zuiderwoude

We komen er niet langs want het pad voert ons abrupt nu echt het waterland in via het Dijkeinde. Op deze weg naar Zuiderwoude passeren we trieste grauwe bouwsels waar vrijgevochten lieden een vaag bestaan lijken te 'lijden'. Je denkt ook echt naar het einde van de beschaving te lopen. Verrast zijn we dan ook in Zuiderwoude waar ineens echt leven is in keurig onderhouden huizen, met zelfs nog een school waar ook kinderen buitenspelen. Hier is duidelijk nieuw leven. 

kerk van Zuiderwoude

Einde

De kerk markeert hier niet het centrum van het dorp maar het begin of het einde. Symbolischer kan haast niet. Voor ons het einde als we scherp links afslaan en aan de laatste kilometers tussen 'drijvend' grasland beginnen. We passeren nog een bekende straat uit het Trekvogelpad en bereiken Uitdam via de achterkant.

terug in Uitdam

De auto staat nog onbeschadigd op de smalle rand van de Dorpstraat. Met de late middagzon verlaten we het dorp en zien hoe lang de Uitdammer Die doorloopt in zuidelijke richting. Langs de Uitdammerdijk scheurt de auto langs erven en campings opgesloten tussen sloten en meren. Het maakt een rommelige, armoedige indruk in de nog bruingele weides, vol met mestinjectiesporen. Volgende wandeling maar eens bekijken hoe dat er uit ziet als het gras begint te groeien.

in Waterland heb je brede banden nodig om te blijven drijven

De dagverslagen worden verzameld in de pagina 

Zuiderzeepad: wandelen rond het natte hart van Nederland

Zie al mijn wandelingen in Nederland