Pionierspad: wandelen van bushalte Rivierduinweg Swifterbant via het Kamperhoekbos naar de Steenstraat in Lelystad-Noord

 Swifterbantcultuur

Zaterdag 20 januari 2024
17,5 + 4 kilometer

Swifterbantman,
uit de collectie van Nieuw Land Erfgoed Centrum

Rivierduinweg, Vuursteenweg, Klokbekerweg

Rivierduinweg, Vuursteenweg, Klokbekerweg, zonder erg heb ik er vandaag korte en lange stukken over gelopen. Het begint al met de start van de wandeling bij bushalte Rivierduinweg bij Swifterbant. Waarom er een Rivierduinweg is heb ik mij bij het uitstappen niet afgevraagd en van een Swifterbantcultuur heb ik tijdens het lopen over het fietspad langs de Swifterringweg nog geen benul. Ik vind het alleen fris en glad als ik langs de rand van het dorp loop.

langs de Swifterringweg

Tijdens de 21,5 kilometer terug naar de auto bij de Steenstraat in Lelystad en thuis na terugkeer op internet zal ik mijn historische kennis van Flevoland aardig aanvullen. Nooit geweten van het Rivierduingebied, de Swifterbantmensen en een spontane kaboutercultuur.

Kaboutercultuur in Rivierduingebied

Flinke aanloop

In het weekend rijdt er geen bus vanuit Swifterbant naar de Noordoostpolder. Daardoor is vandaag de bushalte verder op de route ter hoogte van het Kamperhoekbos, vlakbij de brug over het Ketelmeer, onbereikbaar met OV. Daarom maar een vier-kilometeraanloop om bij dit bos toch op het Pionierspad komen. Dat is aan een kant jammer, maar het gaat redelijk vlot, omdat je met dit frisse weer echt wel doorloopt langs de akkers aan de Beverweg.

verijsde akkers langs de Beverweg

het oostelijke eindpunt van de Visvijverweg
met op de achtergrond de Ketelmeerdijk

een hoek van het Kamperhoekbos

Strakke wegen, strakke wind

De zeven kilometer naar informatieborden dat we het Rivierduingebied betreden gaan tegen de koude zuidwestenwind in. Er wordt niet gerust door ons. Ik loop vandaag met logeerhond Senna die geen probleem heeft met een kilometer meer of minder. Aan de Visvijverweg is het enige opzienbarende het enorme park met tweepersoonshuisjes voor arbeidsmigranten van uitzendbureau Level One. Het ziet er strak en netjes uit.

De Rivierduinweg waar het Pionierspad naar afslaat straalt vandaag geen warmte uit. Ook het beoogde rustpunt bij Grand Café Shortgolf Swifterbant is een deceptie. Misschien was de aangekondigde  'heerlijke kop koffie op het terras' op de website iets te hoog gegrepen in januari. Ook de aangeprezen 'ambachtelijk vervaardigde buffetten' verbleken bij de aanblik van de lege parkeerplaats. Wandelen in januari heeft een eigen karakter. Vooral doorlopen, bij verwondering een foto en weer verder.

weinig short golf

Lopen in Flevoland tussen de akkers maakt het kaartlezen eenvoudig. Vanaf Shortgolf drie kilometer langs de smalle vaart de Noordertocht. Daarna op mijn kaart een vreemde omtrekkende beweging door een bosgebiedje om terug te keren naar de Noordertocht een kilometer verder. Waarom we vijf kilometer omtrekken naar een bosgebiedje is mij niet duidelijk.

langs de Noordertocht

Rivierduingebied

Bij de Klokbekertocht slaat de route af naar het noorden. Voor het eerst deze morgen loop ik achter een bomenscherm uit de wind. Senna heeft het prima naar haar zin en hapt baldadig in de dunne laag sneeuw. Aan het begin van het bosgebied presenteert zich een mooie picknicktafel voor een ontdooiende lunch.

Na de lunch verschijnen er in dit open bosgebied ook informatieborden met uitleg over dit zogenaamde Rivierduingebied. Interessant. Ik kom er achter dat de polder helemaal geen nieuw land is. Het heeft alleen een tijdje, ruim duizend jaar, onder water gestaan. 

Tijdens de inpoldering in de vijftiger jaren van de vorige eeuw viel bij het graven van de sloten in het Rivierduingebied iets op. De ondergrond was niet overal gelijk, er zaten oeverwallen en rivierduinen in. Een hele nieuwe wereld werd gevonden. De vondsten in dit Rivierduingebied zijn de oorsprong van de naam Swifterbantcultuur. Diverse straten en watergangen, zoals Klokbekerweg, Klingenweg en Vuursteentocht, werden vernoemd naar gevonden gebruiksvoorwerpen uit de Swifterbanttijd.

de open gehouden grasstroken geven de vorm van de duinen weer

Op de plek waar ik nu loop hebben tussen circa 6000 tot 400 voor Christus mensen gewoond en geleefd. In het moerassige gebied stroomden toen de uitlopers van de rivier de IJssel, de IJsseldelta. De omgeving van de Swifterbantcultuur lag aan de oevers van de Overijsselse Vecht. De nederzettingen in dit stroomgebied lagen voornamelijk op zogenaamde rivierduinen en oeverwallen. Daar loop ik nu doorheen. De opengehouden velden zijn de restanten van de oude oeverwallen en de geplante bossen geven de waterlopen aan. (Zie voor meer informatie de website over het Rivierduingebied) 

Het Flevomeer rond 500 v. Chr. (bron Wikipedia)

Onder andere door stijging van de zeespiegel en ontveening is pas in de vroege middeleeuwen als gevolg van een serie overstromingen de Zuiderzee ontstaan. Daarbij verdween steeds meer land dat het oorspronkelijke binnenmeer – het Aelmere – van de Noordzee en de latere Waddenzee gescheiden had gehouden. Uiteindelijk ontstond een rechtstreekse verbinding en werd het binnenmeer een binnenzee. 

Het Aelmere rond 800 n. Chr. (bron Wikipedia)

In totaal zijn veertien nederzettingen bekend, waarvan er twee zijn opgegraven. Deze nederzettingen zijn onder andere gevonden aan de Visvijverweg, Klingenweg en in het natuurgebied de Kamperhoek. Toen ik daar vanochtend liep had ik nog geen idee. 

Er zijn hier en in de omgeving resten van negen mensen opgegraven die dateren uit de periode van de Swifterbantcultuur (5000-3400 voor Christus). De vindplaatsen zijn te bezichtigen en vrij toegankelijk. Ik zie het monument met de met negen houten palen als ik verder trek.

het Pionierspad gaat met de tijd mee en wijst de weg uit het Rivierduingebied

Kaboutercultuur

Wat de Swifterbantmensen van voor Christus nooit hebben kunnen bedenken is het ontstaan van een tweede cultuur in hun leefgebied. In een bospunt van het Rivierduingebied wordt je anno 2024 overvallen en van alle kanten bespied door kabouters. Zelfs vanuit de bomen. In alle vormen en maten omringen ze je en begeleiden ze je naar, verrassing, een comfortabele boshut. Uitstekend voor een tweede lunch.

overal kabouters

Rondom de hut staan allerlei uitnodigingen om het lokale 'Rivierduinpad' te wandelen of het 20 km 'Klimaatommetje' te fietsen. Senna en ik blijven op het Pionierspad en beginnen aan de terugkeer naar de Noordertocht via de Klokbekerweg. Een naam die nu duidelijk is.

Net als anderhalf uur geleden begeleidt de Noordertocht ons verder richting Lelystad. Het loopt mooi over het fietspad dat voor de nodige afwisseling ook twee s-bochten heeft.

een laatste blik achterom naar windmolenland

We worden welkom geheten in het Visvijverbos. Dat is dan weer een extra stadsbos in de verzameling van de twee vorige wandelingen door Lelystad. 

Maar we negeren de uitnodiging. De A6 is al hoorbaar en we moeten nog een kilometer door het bedrijventerrein Oostervaart naar de auto. Dat zijn al uitdagingen genoeg. Kom Senna aan de riem. Nog een laatste stuk.

beker gevonden op het Pionierspad, 
niet in het Rivierduingebied

Zie al mijn wandelingen in Nederland